تجاری سازی سوخت های زیستی در آغاز راه راهکارهایی برای تولید اتانول از گیاهان
مترجم: عبدالله مصطفایی
اتانول یا اساساً بیواتانول از جمله ترکیباتی شناخته می شود که از پتانسیل بالایی برای جانشینی بنزین مصرفی در سوخت خودروها برخوردار است و کشورهای مختلف با توجه به میزان اتانول قابل حصول در کشور خود، برنامه هایی را برای اجرای این جانشینی در دستور کار دارند. علت این موضوع نیز افزایش روزافزون قیمت نفت و ترکیبات نفتی است که کشورها را به این کار مشتاق تر می سازد. البته در این باره خبرهای خوشی در کشورمان به گوش می رسد. عموماً بیواتانول از مواد قندی، نشاسته یی و سلولزی قابل تولید است و میزان به کارگیری هر یک از این مواد به نوعی نشان دهنده پیشرفته بودن کشور در این زمینه است. مثلاً امریکا با بهره برداری از مواد قندی و نشاسته یی، در مرحله استفاده از مواد سلولزی برای این هدف قرار دارد. این در حالی است که کشوری مثل چین با بهره برداری از مواد قندی در حال استفاده از مواد نشاسته یی است. کشور ما نیز در مرحله بهره برداری از مواد قندی است. در آسیا دو کشور چین و هند در مقام های اول و دوم تولید اتانول زیستی قرار دارند. وسعت زمین قابل کشت و نیروی کار فراوان از دلایل اصلی این سیاست به شمار می رفت، ولی با افزایش قیمت نفت، عدم وابستگی به نفت خارج نیز به این دلایل افزوده می شود. در این میان صرفه اقتصادی از مواردی است که باید آنها را در میان میزان یارانه های اختصاص داده شده به سوخت در هر کشور جست. در انتها خاطرنشان می شود که صنعت بیوانرژی یکی از زمینه های جدید کارآفرینی بوده و می تواند تعداد زیادی از جویندگان کار را به خود جذب کرده و به کار مشغول کند مثلاً در سال 2007 حدود 96100 نفر در صنعت بیوانرژی آلمان مشغول به کار بوده و گردش پول این صنعت بالغ بر 100 میلیارد یورو ذکر شده است. در سال 2006 کشور چین حدود 145 میلیون تن نفت خام وارد کرده است که این مقدار تقریباً معادل 44 درصد نفت مصرفی این کشور بوده است. با توجه به رشد سریع فروش خودرو، آمارها گویای آن است که 35 درصد از نفت مصرفی در این کشور صرف سوخت خودروها شده است. آمار دیگر بیانگر رشد سالانه 16-15 درصدی تقاضا برای سوخت در این کشور است. بر این اساس برای تامین تقاضای داخلی این کشور به سوخت، کنترل وابستگی به منابع خارجی نفت و نیز تلاش برای کنترل قیمت سوخت، چین تلاش های وسیعی را در زمینه افزایش تولید اتانول به عنوان سوخت آغاز کرده است. در اوایل سال 2002 چین شاهد جهشی در زمینه توسعه پالایشگاه های اتانول (بر پایه غلات) بود. در آن زمان با افزایش قیمت نفت و نیز افزایش تولید غلات، مسوولان چینی به فکر تشویق تولید اتانول از غلات افتادند تا آن را جانشین نفت سازند. این در حالی است که در سال 2006 مسوولان در پکن دریافتند تولید اتانول از غلات می تواند بر منابع غذایی تاثیر گذاشته و باعث ایجاد نگرانی هایی در زمینه قیمت مواد غذایی شود. بر اساس آمار موجود، چین در سال 2006 حدود 5/3 میلیون تن اتانول تولید کرده است که حدود 3/1 میلیون تن از آن را به مصرف سوخت رسانده است و از این بابت مقام سوم جهان را در اختیار داشته است. در چنین شرایطی با انتشار گزارش کمیسیون ملی توسعه و اصلاحات (NDRC) و وزارت دارایی چین در 18 دسامبر سال 2006، به شرکت ها در زمینه نحوه توسعه بیشتر واحدهای تولید اتانول یک مهلت قانونی داده شد، یعنی در یک سال و نیم پس از انتشار این گزارش، دولت چین توسعه اتانول از غلات را تشویق نکرد تا پروژه های جدید راه اندازی شوند، ولی پس از آن، دولت توانست منابع تامین غلات را تثبیت کند به نحوی که در حال حاضر ذخیره غلات این کشور به 250 میلیون تن افزایش یافته و جوابگوی مصرف نیمی از سال این کشور است. در حال حاضر در پکن شواهدی از موفقیت برنامه های تولید اتانول از غیرغلات به چشم می رسد و این نشانگر توسعه روش های دیگر خواهد بود. لازم به ذکر نیست با جمعیت زیاد این کشور و کمبود زمین مناسب برای غلات، می توان از 212 میلیون هکتار زمین هایی که در این کشور بدون استفاده مانده است، برای کشت گیاهان مولد انرژی استفاده کرد. با انتخاب گیاهان مناسب امکان تولید سالانه 45 میلیون تن معادل نفت خام از هر 10 میلیون هکتار این زمین ها وجود خواهد داشت. (علاقه مندان می توانند به مقاله «رویای اقتصاد اتانولی» در روزنامه اعتماد مورخ 21/2/87 رجوع کنند).
شرکت بزرگ COFCO (شرکت تولید مواد غذایی و بیوانرژی)، شرکت China Grain Oils Joint Stock co و شرکت های سینوپک و پتروچاینا در زمره بزرگ ترین شرکت هایی به شمار می روند که کارخانه های تولید سوخت زیستی (غیرغلاتی) را در سراسر چین در اختیار دارند. البته شرکت های خصوصی کوچک تر مثل Shandong Jinyimeng Group وجود دارند که تولید اتانول از غیرغلات را توسعه می دهند. البته پروژه هایی نیز برای تولید انواع دیگر سوخت های زیستی از قبیل روغن های سرخ کردنی دورریز، روغن پالم، گیاه جاتروفا و روغن جلاو... نیز در این کشور وجود دارد. با این وجود به نظر می رسد که چین تمرکز شدید خود را روی تولید اتانول از موادی مانند سیب زمینی هندی و گیاه کاساو یا مانیوک و سیب زمینی شیرین معطوف داشته است. در اوایل سال 2008 شرکت مشاور China International Project Consultancy Corp به سفارش کمیسیون ملی توسعه و اصلاحات (NDRC) پنج استان را برای تولید اتانول از موادی به جز غلات مورد ارزیابی قرار داد و مناسب بودن آنها برای راه اندازی چنین پروژه هایی را بررسی کرد. در این گزارش نتیجه گیری شده است که در استان ها و شهرهای هوبی، هبی، جیانگ سو، Jiangxi و Chongqing امکان توسعه ظرفیت تولید اتانول بر اساس موادی از قبیل سیب زمینی هندی، کاساو و سیب زمینی شیرین وجود دارد و این مواد با سیاست دولت در زمینه جایگزینی مواد اولیه غیر از غلات با غلات در تولید اتانول همخوانی داشته و موجب رقابت در زمینه مواد غذایی نیز نخواهند شد. با توجه به این پنج نقطه یی که مورد توجه آن کمیسیون ملی بوده اند تا واحدهای جدید اتانول در آنجا برپا شوند، شرکت مشاور فوق الذکر بیان داشته است که استان هوبی سابقه طولانی در زمینه کاشت سیب زمینی شیرین دارد و استان هبی نیز زمین های بلااستفاده زیادی دارد که برای کاشت این مواد خام مناسب است. به همین صورت در استان Jiangxi نیز زمین های بایر زیادی وجود دارد که می تواند برای کاشت این مواد به کار رود. کشاورزان این استان به کشت سیب زمینی شیرین خو گرفته اند و تجربه خوبی نیز در کاشت کاساو دارند. طبق این گزارش در استان جیانگ سو و شهر Chongqing شرایط خوبی برای توسعه صنعت اتانول با مواد اولیه غیرغلات وجود دارد. البته این پنج نقطه از قبل نیز تجاری سازی صنعت اتانول از این مواد را آغاز کرده اند. اولین پروژه یی که قرار است در این پنج محل بر اساس این بررسی راه اندازی شود متعلق به شرکت Petroleum Company Worldاست که هدف آن تولید اتانول در شهر Chongqing با استفاده از سیب زمینی شیرین است که ظرفیت آن صدهزار تن اتانول در سال خواهد بود. در تاریخ اول آوریل 2008، سازمان توسعه هنگ کنگ اعلام کرد در نظر دارد 71 درصد از سهام شرکت World Petroleum Company را به ارزش 4/163 میلیون یوان (4/23 میلیون دلار امریکا) خریداری کند. علاوه بر شرکت World Petroleum Company، چهار شرکت دیگر نیز وجود دارند که در حال سرمایه گذاری یا برنامه ریزی برای پروژه های اتانول در شهر Chongqing هستند. این از آن جهت است که این شهر با تولید 20 میلیون تن، سومین تولیدکننده عمده سیب زمینی شیرین در چین است. البته در این شهر دو مرکز عمده تصفیه اتانول با نام های Wanzhou و Changshou نیز وجود دارد. البته این در حالی است که باید از بزرگ ترین پروژه اتانول غیرغلات چین به نام Guangxi Beihai نیز درس هایی آموخت. این پروژه در مرحله اول با سرمایه گذاری 57/1 میلیون یوانی (108 میلیون دلاری) سالانه حدود 200 هزار تن سوخت اتانول تولید می کند. طبق آمار مسوولان استان Guangxi از آغاز آوریل 2008 ، 14 شهر در این استان فروش اتانول سوختی به خودروها را آغاز کرده اند، ولی 15 روز بعد تحویل این سوخت به خودروها ممنوع شد (به جز مراکز نظامی و دولتی و بعضی مراکز خاص) و دلیل این موضوع نیز افزایش شدید مواد اولیه برای کارخانه مذکور است که قیمت های کنونی را زیان ده کرده است. خوراک کارخانه اتانول فوق، ماده کاساو بوده است. در سال های گذشته قیمت هر تن (متریک) از این ماده حدود 400 یوان بوده است ولی با آغاز به کار این کارخانه در اوایل سال 2008، قیمت این ماده به 700-600 یوان در هر تن رسیده است. هر چند استان Guangxi بزرگ ترین تولیدکننده این ماده در چین به شمار می رود (با تولید 8/7 میلیون تن در سال) ولی این کارخانه اتانول به تنهایی به حدود 20 درصد از تولید این ماده در این استان نیاز دارد که این مقدار بالغ بر 4/1 میلیون تن می شود (برای تولید هر تن اتانول سوختی حدوداً به 7 تن از این ماده نیاز است). قابل ذکر است در آوریل 2006 که کمیسیون NDRC با این پروژه موافقت کرد، قیمت هر تن از این ماده حدود 300 یوان بود. یکی دیگر از این علائم هشداردهنده آن است که شرکت China Grain Oils Joint Stock co. اتانول را با ظرفیت 300 هزار تن در سال با سرمایه گذاری 3/1 میلیارد یوان راه اندازی کرده است. برای خوراک دهی به یک چنین پروژه یی به سالانه 900 هزار تن سیب زمینی شیرین نیاز است و این در حالی است که تولید سیب زمینی این منطقه حدود 2/1 میلیون تن است و این بدان معنی است که این کارخانه حدود 75 درصد از تولید این منطقه را می بلعد. در ادامه می توان دریافت با توسعه صنعت اتانول باید تولید موادی از قبیل سیب زمینی هندی، کاساو و سیب زمینی شیرین افزایش یابد تا بتوان پاسخگوی این نیاز بود. در حال حاضر چین مقادیر معتنابهی کاساو را از تایلند وارد می کند. نکته مهم دیگر آن است که ارائه دلایل اقتصادی برای تولید اتانول در کشور چین کار مشکلی است، چون دولت پکن اجازه افزایش قیمت سوخت، گاز و برق را تا حد بازارهای جهانی نمی دهد. قیمت نفت در چین حدود 40 درصد کمتر از قیمت بین المللی آن است. زمانی که قیمت نفت در حد 100 دلار در هر بشکه بود، شرکت سینوپک به ازای هر تن نفت پالایش شده حدود دو هزار یوان (286 دلار) ضرر می کرد. با توجه به میزان نفت پالایش شده، شرکت سینوپک در سه ماهه اول 2008 حدود 27 میلیون تن نفت پالایش کرده و بین 18-14 میلیارد یوان متضرر شده است. دولت چین برای شش ماهه اول سال 2008 حدود 6/7 میلیارد یوان یارانه در نظر گرفته است و احتمالاً این یارانه ها در آینده نیز ادامه خواهد داشت. البته در چین، در همین موقع یارانه ها برای صنایع تولید اتانول (از غیرغلات) نیز در نظر گرفته شده است. از سال 2002 تاکنون وضعیت بدین گونه بوده است که تولیدکنندگان اتانول سوختی از برنامه های کاهش یا معافیت مالیاتی بهره مند شده اند (جمعاً به میزان 190 میلیون یوان) و از وزارت دارایی چین نیز حدود دو میلیارد یوان (286 میلیون دلار) دریافت داشته اند تا ضررهای آنها جبران شود. در سال 2006 دولت چین به هر تن (متریک) اتانول سوختی 1373 یوان (196 دلار) یارانه می پرداخت. یکی از دست اندرکاران این صنعت متذکر شده است: «دلیل اینکه شرکت های موجود در این صنعت هنوز سود ده هستند، همانا این یارانه های مالی است.» با چنین پس زمینه هایی می توان به رشد صنعت اتانول سوختی (از موادی غیر از غلات) در چین امیدوار بود. (نهایتاً اینکه اگر سری به مقاله «مزیت های اقتصادی تولید سوخت اتانول در خانه» روزنامه اعتماد مورخ
9570.jpg)
